Το σήμα της Alfa Romeo, όπως θα καταλάβατε και από τον τίτλο και τον υπότιτλο κρύβει μέσα του μπόλικη ιστορία και αρκετούς συμβολισμούς (κάποιοι μάλιστα είναι και διφορούμενοι)! Πάμε λοιπόν να δούμε πότε και πως δημιουργήθηκε και τι ακριβώς είναι όλα αυτά τα σύμβολα, όπως ο κόκκινος σταυρός, ο δράκος που κατασπαράσσει άνθρωπο και οι ναυτικοί κόμποι, πότε και γιατί έγινε δαφνοστεφανομένο, αλλά και γιατί στο πέρασμα των χρόνων σβήστηκε από αυτό η λέξη Milano και οι ναυτικοί κόμποι έγιναν παύλες και εν τέλει εξαφανίστηκαν…
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η Alfa Romeo ιδρύθηκε το 1910 ως μετεξέλιξη της Società Anonima Italiana Darracq (SAID). Μιας εταιρίας του Γάλλου Alexandre Darracq και κάποιων Ιταλών επενδυτών, η οποία δεν πήγε καλά εμπορικά. Το 1910 η εταιρία επανιδρύθηκε ως Anonima Lombarda Fabbrica Automobili (ALFA).
Την ίδια χρονιά ο νεαρός σχεδιαστής της μάρκας, Romano Cattaneo, επιμελήθηκε και το σήμα της. Θέλοντας λοιπόν να του προσδώσει έντονο τοπικό χαρακτήρα, προκείμενου αυτό να ταυτίζεται με την περιοχή καταγωγής της μάρκας, ένωσε ουσιαστικά δύο Εραλδικά σύμβολα (σ.σ. ως Εραλδικά σήματα λογίζονται οι θυρεοί και τα οικόσημα, τα εθνικά εμβλήματα, εμβλήματα ιπποτικών και εκκλησιαστικών ταγμάτων κλπ.). Αυτά λοιπόν ήταν ο κόκκινος σταυρός, από το θυρεό του Μιλάνο σε λευκό φόντο (σ.σ. είναι ο σταυρός του Αγίου Γεωργίου, δηλαδή ο ερυθρός σταυρός σε λευκό φόντο. Υιοθετήθηκε την περίοδο των Σταυροφοριών και αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα γνωστά εμβλήματα) και το “Biscione Visconteo”, το σύμβολο του εστεμμένου φιδιού ή δράκου, της οικογένειας Visconti που κυριαρχούσε κατά τον μεσαίωνα στο Μιλάνο.
Μία ιδέα που ήρθε στον σχεδιαστή καθώς έπαιρνε τη γραμμή 14 του τραμ που είχε αφετηρία κοντά στον πύργο Del Filarete, στον οποίο ακόμη και σήμερα διακρίνονται τα σύμβολα σε περίοπτη θέση. Εδώ λοιπόν υπάρχουν και οι διάφοροι θρύλοι σχετικά με το τι… κατασπαράσσει το φίδι/δράκος (το οικόσημο των Visconti αρχικά ήταν το έμβλημα μιας εκ των περιοχών του Μιλάνου και αποτελούταν από το φίδι που συμβολίζει την Βασιλική του Αγίου Αμβρόσιου, προστάτη της πόλης, σε γαλάζιο χρώμα με λευκό φόντο). Σύμφωνα λοιπόν με κάποιους ο δράκος είναι ένα… βιβλικό φίδι που καταβροχθίζει κάποιον Σαρακηνό, και προστέθηκε μετά τις σταυροφορίες (σ.σ. σε παλαιότερα δυτικά ιστορικά κείμενα, ο όρος Σαρακηνοί χρησιμοποιούνταν για τους Άραβες από την Ύστερη Αρχαιότητα. Κατά το Μεσαίωνα επεκτάθηκε εν γένει στους Μουσουλμάνους). Άλλοι λένε πως δεν είναι κάποιος άνθρωπος αυτός αλλά ο… διάβολος, ενώ κάποιοι άλλοι λένε πως ο δράκος δεν… τρώει κάποιον αλλά δίνει ζωή σε ένα παιδί (σ.σ. απόγονο της οικογενείας Visconti, προκειμένου να τονίσει την μαχητικότητά των μελών της οικογένειας κατά την περίοδο των σταυροφοριών). Εγώ πάλι, μέχρι πριν κάνω την έρευνά μου, πίστευα πως ο δράκος βγάζει φλόγες από το στόμα… Όπως το βλέπει κανείς.
Το δύο αυτά Εραλδικά σύμβολα περιβάλλονταν από ένα μπλε περίγραμμα με εξωτερική διάμετρο 65 χλστ. στο οποίο ήταν γραμμένη με χρυσά γράμματα η λέξη ALFA πάνω και η λέξη MILANO από κάτω. Δύο λέξεις χωρισμένες από δύο ναυτικούς κόμπους Σαβοΐας, προκειμένου να τιμήσουν τον οίκο της Σαβοΐας, ο οποίος τους χρησιμοποιούσε στο δικό του οικόσημο (σ.σ. ο “Οίκος της Σαβοΐας” (Casa Savoia) είναι μία από τις παλαιότερες βασιλικές οικογένειες στον κόσμο, έχοντας ιδρυθεί το 1003 στην ιστορική περιοχή της Σαβοΐας που περιλάμβανε μέρη της σημερινής Ιταλίας, Ελβετίας και Γαλλίας. Και κάτι… ελληνικό. Το 2008 ο Αϊμόνε, που αυτοαποκαλείται «πρίγκηπας» και «δούκας της Απουλίας», ενώθηκε με τα δεσμά του γάμου με την Όλγα της πρώην βασιλικής οικογένειας της Ελλάδας στην Πάτμο. Πριν από 70 έτη, δύο πρόγονοί τους, ο συνονόματος παππούς του Αϊμόνε, δούκας της Αόστης, και η πριγκίπισσα Ειρήνη της Ελλάδος, θεία της νύφης, είχαν ενωθεί στο Duomo της Φλωρεντίας).
Και αφού εξήγησα όσο πιο λεπτομερώς μπορούσα το πρώτο σήμα της μάρκας, πάμε να δούμε την εξέλιξή του. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η Alfa είχε μεγάλο πρόβλημα προσπαθώντας να μετατρέψει τις εγκαταστάσεις παραγωγής της για να υποστηρίξει την πολεμική προσπάθεια. Σε αυτή την κατάσταση, ο νεαρός Ναπολιτάνος επιχειρηματίας Nicola Romeo κατάφερε να αναλάβει την εταιρεία. Ως αποτέλεσμα, το όνομα της εταιρείας άλλαξε σε Alfa Romeo και το λογότυπό της ενημερώθηκε ανάλογα. Alfa και Romeo τοποθετήθηκαν μαζί στο επάνω μέρος, χωρισμένα με παύλα, ενώ τροποποιήθηκε και η γραμματοσειρά.
Η επόμενη σημαντική αλλαγή ήρθε 10 χρόνια μετά. Το 1925 το λογότυπο εμπλουτίστηκε περαιτέρω για να γιορτάσει ένα εξαιρετικό επίτευγμα: μια Alfa Romeo P2 θριάμβευσε στο πρώτο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα αυτοκινήτου και αυτό οδήγησε στην προσθήκη μιας ανάγλυφης δάφνης κορώνας σε μέταλλο, περιμετρικά του σήματος, το οποίο πλέον ήταν δαφνοστεφανομένο. Μεγάλωσε έτσι η εξωτερική διάμετρός του στα 75 mm, αλλά το 1930 επέστρεψε σε μια πιο συμπαγή εμφάνιση με διάμετρο 60 mm. Το 1932 εμφανίστηκε μια νέα έκδοση του λογότυπου, αντικαθιστώντας την παύλα μεταξύ Alfa και Romeo με έναν τρίτο ναυτικό κόμπο. (Για μια πολύ μικρή περίοδο λίγο πριν το Β΄ΠΠ, με τη φασιστική κυβέρνηση του Μουσολίνι στην εξουσία, υπήρξαν κάποιες εμφανίσεις του σήματος με την πόλη της Ναπόλη να φιγουράρει δίπλα από το Μιλάνο στο κάτω μέρος).
Στο μεταπολεμικό δημοψήφισμα, η Ιταλία εγκατέλειψε τη Μοναρχία. Η βασιλική οικογένεια έφυγε από την Ιταλία και οι ναυτικοί κόμποι της Σαβοΐας εξαφανίστηκαν. Οι λέξεις Alfa και Romeo χωρίζονταν μόνο με ένα κενό και οι πλευρικοί κόμβοι αντικαταστάθηκαν από δύο κυματιστές γραμμές. Το πολύχρωμο σμάλτο αντικαταστάθηκε από εμαγιέ ορείχαλκο σε κόκκινο χρώμα με χρυσά ανάγλυφα γράμματα. Η διάμετρος μειώθηκε στα 54 mm λόγο της πιο μίνιμαλ αισθητικής προσέγγισης στο στεφάνι της δάφνης.
Το λανσάρισμα της νέας Alfa Romeo 1900 συνέπεσε με την επιστροφή στις ρίζες της για τη μιλανέζικη εταιρεία. Εμφανίστηκε ένα νέο και πιο μοντέρνο σήμα, επαναφέροντας την παύλα μεταξύ Alfa και Romeo, ενώ ο εμαγιέ ορείχαλκος σε κόκκινο χρώμα αποτέλεσε παρελθόν, δίνοντας την θέση του στα παραδοσιακά χρώματα του σήματος.
Το 1960 η Alfa Romeo επέλεξε να διατηρήσει όλα τα στιλιστικά στοιχεία του σήματός της, το οποίος όμως πλέον ήταν κατασκευασμένο από πλαστικό. Αυτή η απόφαση οδήγησε σε πιο τονισμένα προφίλ, ανάγλυφα και χρωματικούς τόνους, δημιουργώντας μια πιο ευκρινή και καθαρή έκδοση από τον προκάτοχό του. Εκτός από αυτό, το χρώμα των προφίλ των γραμμάτων και του περιγράμματος των εραλδικών συμβόλων έγινε ασημί αντί χρυσού.
Το μοντέλο Alfasud κατασκευάστηκε σε ένα νέο εργοστάσιο στο Pomigliano d’Arco, κοντά στη Νάπολη. Ως αποτέλεσμα, το όνομα Milano αφαιρέθηκε από το λογότυπο και μαζί του οι κυματιστές γραμμές αλλά και η παύλα μεταξύ «Alfa» και «Romeo». Το νέο σήμα σχεδιάστηκε από τον Pino Tovaglia, για να προβάλει μια πιο σύγχρονη εικόνα.
Η δεκαετία του 1980 δεν ήταν μια από τις πιο ένδοξες περιόδους της Alfa Romeo, αλλά η διοίκηση της αποφάσισε να δημιουργήσει μια νέα έκδοση του λογότυπου το 1982. Το εξωτερικό δάφνινο στεφάνι αντικαταστάθηκε από έναν πιο γραμμικό, χρυσό κύκλο. Το νέο έμβλημα ήταν κατασκευασμένο από εμαγιέ ορείχαλκο, με επίχρυσα περιγράμματα. Επίχρυσες ήταν και οι λέξεις «Alfa Romeo» με πιο μεγάλη πλέον γραμματοσειρά.
Και μετά από όλη αυτή την ιστορική αναδρομή φτάσαμε στο σήμερα! Η γέννηση του Ομίλου FCA (Stellantis πλέον μαζί με τον όμιλο PSA) σήμανε αλλαγές και στο σήμα της μάρκας, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από το γραφείο Robilant & Associati. Πλέον στο σήμα της μάρκας η κεντρική γραμμή που χώριζε τα Εραλδικά σύμβολα εξαφανίστηκε, υπάρχει ανάγλυφο φόντο, ενώ είναι τονισμένος και πιο κυρίαρχος και ο σταυρός και ο δράκος/φίδι, με το στέμμα να μοιάζει πλέον περισσότερο με… τρεις υπογραμμισμένες τελείες. Το χρυσό της προηγούμενης έκδοσης αντικαταστάθηκε από το ασημί χρώμα και το μπλε περίγραμμα έγινε ακόμη πιο σκούρο.
Αξίζει να σημειώσω τέλος πως το νέο σήμα της Alfa Romeo παρουσιάστηκε στις 24 Ιουνίου 2015, με αφορμή την επαναλειτουργία του Μουσείου Alfa Romeo στο Arese, η οποία συνδυάστηκε και με την κυκλοφορία της νέας Giulia.
