Η Μονεμβασιά είναι μια πόλη που προκαλεί καθολικό ενδιαφέρον. Με ιστορία αιώνων, χαρισματική γεωγραφική θέση και μοναδική αρχιτεκτονική, αποτελεί ένα παγκόσμιου βεληνεκούς μνημείο στην Ανατολική Πελοπόννησο. Ακόμη και η ονομασία της έχει πολλές παραλλαγές. Η Μονεμβασιά είναι η ποιητική εκδοχή της Μονεμβασίας για όλους εμάς και της Μονοβάσιας ή Μονεμβάσιας για τους ντόπιους.
Φωτογραφίες: www.monemvasia.gr
Η ονομασία της πόλης είναι σύνθεση των λέξεων «Μόνη» και «Έμβαση», ως απόρροια του γεγονότος πως μπορεί μόνο από μία είσοδο να βρεθεί κάποιος εκεί. Ο λόγος είναι πως ο επιβλητικός βράχος, στη βάση του οποίου βρίσκεται η Καστροπολιτεία, ενώνεται με τη στεριά της Λακωνίας μέσω μιας πολύ στενής λωρίδας γης, πάνω στην οποία είναι χτισμένη μια στενή γέφυρα μήκους 130 μέτρων. Ο βράχος που προαναφέραμε, είναι ένα ποίημα από μόνος του. Έχοντας ύψος 200 μέτρων, η κορυφή του είναι επίπεδη και θυμίζει οροπέδιο, ενώ οι πλαγιές σχηματίζουν γκρεμούς. «Μέσα του» κρύβονται δυο πανέμορφοι οικισμοί (η Κάτω και η Άνω Πόλη), οι οποίοι αποτελούσαν πάντοτε, ως Μονεμβασιά, την πέτρα του σκανδάλου σε όλους τους κατακτητικούς πολέμους από τους οποίους έχει περάσει η Ελλάδα. Σήμερα, αυτό έχει αλλάξει και από πέτρα του σκανδάλου η εντυπωσιακή πόλη έχει μεταβληθεί σε τουριστικό προορισμό υψηλής πολιτιστικής αξίας. Όμως, προτού φτάσουμε στη σημερινή περίοδο, η Μονεμβασιά πέρασε από τις δικές της Συμπληγάδες.
Ταραγμένη ιστορία αιώνων…
… όχι μόνο λόγω των κυμάτων του Μυρτώου πελάγους που τη χτυπούν με μανία κατά τους χειμώνες πολλών αιώνων, αλλά και γιατί αποτελούσε μήλον της έριδος για όλους τους κατακτητές που πάτησαν το πόδι τους στη λακωνική γη. Η πρώτη εμφάνιση της Μονεμβασιάς στην Ιστορία γίνεται πριν από περίπου 8.000 χρόνια, όταν ως Άκρα Μινώα (σύμφωνα με αναφορές του Παυσανία) αποτέλεσε τον μοναδικό οικισμό της τότε επαρχίας Επιδαύρου Λιμηράς. Ύστερα από αρκετούς αιώνες, και συγκεκριμένα το 375 μ.Χ., ένας μεγάλος σεισμός οδηγεί σε αποκοπή μέρους της στεριάς, με αποτέλεσμα η Άκρα Μινώα να μετατραπεί σε ένα νησί που έμελλε να ονομαστεί Μονεμβασιά. Το τοπίο άλλαξε εντελώς, τα παράλια της περιοχής έπαθαν καθίζηση και ο βράχος της Μονεμβασιάς έστεκε πια αποκομμένος από την υπόλοιπη γη, έχοντας μετατραπεί σε νησίδα.
Οι πρώτοι κάτοικοι του μέρους που δημιουργήθηκε ήταν Λάκωνες και βρέθηκαν εκεί τον 6ο αιώνα μ.Χ. για να προφυλαχθούν από επιδρομές Αβάρων και Βησιγότθων, καθώς η τοποθεσία τούς βοηθούσε πολύ, μια και ήταν ιδιαίτερα οχυρωμένη λόγω της μορφολογίας της. Η γεωγραφική θέση της Μονεμβασιάς ήταν και παραμένει ιδιαίτερα σημαντική, καθώς προσφέρει «πρόσβαση» στο Αιγαίο πέλαγος και κατά συνέπεια σε όλη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Έτσι, όλοι οι κατακτητές που πέρασαν από τη χώρα μας στόχευσαν στην περιοχή αυτή. Φράγκοι, Ενετοί και Τούρκοι άφησαν τη σφραγίδα τους ενώ η πόλη δέχθηκε πολλές φορές επιθέσεις από πειρατές. Η δυσπρόσιτη γεωγραφική θέση της Μονεμβασιάς την έκανε πολύ δύσκολο στόχο και οι κάτοικοί της έχουν υποστεί κάθε λογής πολιορκίες στη διάρκεια της Ιστορίας. Ακόμη και στην Ελληνική Επανάσταση, η Μονεμβασιά αποτέλεσε το πρώτο ελληνικό κάστρο της Πελοποννήσου που απελευθερώθηκε, στις 23 Ιουλίου 1821.
Κοιτίδα πολιτισμού
Τόσοι αιώνες ταραγμένης Ιστορίας, κατακτήσεων από διαφορετικούς λαούς και, τελικά, επιρροής από διαφορετικούς πολιτισμούς, δεν θα μπορούσαν να μην αφήσουν το σημάδι τους στην Μονεμβασιά. Ιστορικά μνημεία, μοναστήρια και μουσεία δίνουν έναν αέρα πολιτισμού σε μια τοποθεσία που έχει τη δική της ξεχωριστή προσωπικότητα. Πρώτη και καλύτερη η Καστροπολιτεία, ένας οικισμός που διατηρείται από τα βυζαντινά χρόνια, αποτελούμενος από παλιά αρχοντικά, στενά λιθόστρωτα δρομάκια, εκκλησίες και βυζαντινές εικόνες, που κάνουν τον ταξιδιώτη να ταξιδέψει νοητά στο παρελθόν. Στο Κάστρο αυτό στεγάζονται 40 εκκλησίες, με δεσπόζουσα αυτήν της Αγίας Σοφίας, η οποία έχει χτιστεί κυριολεκτικά στην άκρη του βράχου.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η κίνηση με οχήματα σε αυτό το σημείο είναι αδύνατη, αφού ο τεχνολογικός μας πολιτισμός έρχεται σε αντίθεση με τον πολιτισμό άλλων εποχών, με αποτέλεσμα τα αυτοκίνητα να μη χωράνε να περάσουν στα στενά δρομάκια. Οι επισκέπτες παρκάρουν τα οχήματά τους στην ιδιαιτέρως αναπτυγμένη τουριστικά Νέα Πόλη και μπορούν να μεταβούν στο Κάστρο, στην απέναντι πλευρά, μέσω της στενής γέφυρας, είτε χρησιμοποιώντας το λεωφορείο που διατίθεται είτε με τα πόδια. Η Μονεμβασιά αποτελεί την ιδιαίτερη πατρίδα και πηγή έμπνευσης του Γιάννη Ρίτσου, ενός από τους σημαντικότερους ποιητές που ανέδειξε η χώρα μας, το σπίτι του οποίου βρίσκεται στην είσοδο της Παλαιάς Πόλης, για όσους ενδιαφέρονται να το επισκεφθούν. Το βέβαιο είναι πως όσοι αρέσκονται στον «πολιτιστικό τουρισμό» θα βρεθούν στο στοιχείο τους, καθώς τα μνημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος της Μονεμβασιάς είναι πάρα πολλά.
Η Αρχαιολογική Συλλογή του Κάστρου Μονεμβασιάς, το Λαογραφικό Μουσείο Βελιών, ο Νερόμυλος Ταλάντων είναι μερικά μόνο από τα πολιτιστικά αξιοθέατα που μπορεί να γνωρίσει κάποιος από κοντά, όταν επισκεφθεί την περιοχή.
Για το χθες, αλλά και για το σήμερα
Μπορεί το ιστορικό βάρος της Μονεμβασιάς να είναι ιδιαίτερο, όμως η περιοχή έχει και άλλες ομορφιές. Οι υπέροχες παραλίες της ανατολικής και δυτικής ακτής, όπως και του Καβομαλιά, είναι αγαπημένος προορισμός για όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, προσφέροντας τοπία που σε αρκετές περιπτώσεις θυμίζουν εξωτικά μέρη που γνωρίζουμε μόνο από τα ντοκιμαντέρ. Περιοχές όπως η Νόμια και το μαγευτικό Κυπαρίσσι, προσφέρουν παραλίες για κάθε γούστο, σε πολλές περιπτώσεις προστατευμένες από τους αγέρηδες του πελάγους.
Ακόμη, οι πιο αθλητικοί τύποι μπορούν να επιδοθούν σε αναρρίχηση στον Καβομαλιά και στο μαγευτικό Κυπαρίσσι, πεζοπορία και ιστιοπλοΐα. Η Μονεμβασιά προσφέρει εξαιρετικές αποδράσεις και σε όμορφους υδροβιότοπους, οπότε οι φυσιοδίφες έχουν και αυτοί τον δικό τους «χώρο» στον τουρισμό της. Ξεχωρίζουν η λιμνοθάλασσα Στρογγύλη, που υποδέχεται πουλιά που μεταναστεύουν και φιλοξενεί σπάνια φυτά, ο υδροβιότοπος του Γέρακα, στα 20 χιλιόμετρα από την πόλη, που επίσης φιλοξενεί μεταναστευτικά πουλιά, το πανέμορφο φαράγγι του Λάρνακα και, τέλος, το σπάνιο δάσος με τις Αριές (επιστημονική ονομασία του δέντρου δρυς).
Όσον αφορά τη διαμονή, αυτή εστιάζεται στη Νέα Μονεμβάσια ή Γέφυρα, που είναι χτισμένη απέναντι από την Καστροπολιτεία και αποτελεί έναν τουριστικό προορισμό με ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, εστιατόρια και υποδομές ικανές να δεχθούν τουρισμό σε όλη τη διάρκεια του χρόνου και όχι μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Αξίζει να σημειώσουμε πως στην περιοχή μπορεί να δοκιμάσει ο επισκέπτης εκλεκτές τοπικές λιχουδιές πάσης φύσεως, ενώ στη Νέα Μονεμβάσια στεγάζονται τα περίφημα εργαστήρια παραδοσιακών γλυκών της περιοχής.
Πώς φτάνουμε στη Μονεμβασιά
Η Μονεμβασιά βρίσκεται στη Νοτιοανατολική Πελοπόννησο, απέχει 300 περίπου χιλιόμετρα από την Αθήνα (περίπου 3,5 ώρες), ενώ η πιο κοντινή μεγάλη πόλη είναι οι Μολάοι Λακωνίας, που απέχουν περί τα 25 χιλιόμετρα. Η πρόσβαση με αυτοκίνητο είναι εφικτή έως τη Νέα Πόλη, όπως προαναφέραμε, ενώ τακτικά είναι και τα δρομολόγια ΚΤΕΛ. Ακόμη, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στη Μονεμβασιά μπορεί ο επισκέπτης να φτάσει και με πλοίο, μέσω Πειραιά.
Το γνωρίζατε;
Η Μονεμβασιά αποκαλείται και «Γιβραλτάρ της Ανατολής», καθώς η μορφολογία της θυμίζει πολύ το Γιβραλτάρ, σε σμίκρυνση…
Η Μονεμβασιά με τη γραφή του μεγάλου ποιητή Γιάννη Ρίτσου
Ο βράχος. Τίποτ’ άλλο. Η αγριοσυκιά κι η σιδερόπετρα.
Πάνοπλη Θάλασσα. Καθόλου χώρος για γονυκλισία.
Έξω απ’ την πύλη του Ελκομένου πορφυρό πορφυρό μέσα στο μαύρο.
Οι γριές με τα καζάνια τους λευκαίνοντας το πιο μακρύ φαντό της ιστορίας περασμένο σε κρίκους
απ’ τις σαράντα τέσσερις βυζαντινές καμάρες.
Ο ήλιος αμείλιχτος φίλος με το δόρυ του κατάντικρυ στα τείχη
και ο θάνατος απόκληρος μέσα σ’ αυτή την τεράστια φωταψία
όπου οι νεκροί διακόπτουν κάθε τόσο τον ύπνο τους
με κανονιές και σκουριασμένους φανοστάτες, ανεβοκατεβαίνοντας
σκαλιά και σκαλιά σκαλισμένα στην πέτρα.
Τα τσακμάκια τους κροτούν στην κόψη της παλάμης τους, σπιθοβολούν. Εγώ – είπε –
θ’ ανέβω πιο ψηλά, πάνω από τη μαλακή συνέχεια, πατώντας
στον τρούλο της μεγάλης υποβρύχιας εκκλησίας με τα αναμμένα μανουάλια.
Εγώ με το γαλάζιο κόκαλο, το κόκκινο φτερό και τα κάτασπρα δόντια.
«Μονοβασιά», 28.9.74
