Για τον Ευρωπαϊκό Νότο φαντάζει παράξενο ίσως και αστείο, ωστόσο στο Βορρά όπου ο πάγος αποτελεί μέρος της καθημερινότητας, η εφευρετικότητα σχετίζεται πολύ με αυτόν. Κάπου ανάμεσα σε όλα υπάρχει και το θέμα της μετακίνησης επάνω στον πάγο. Kαι όπως συμβαίνει συνήθως η αγωνιστική παράμετρος στο θέμα δεν αργεί να έρθει.
Το Ice yachting είναι αναπτυγμένο στην Αυστρία, τη Γερμανία, τη Μ. Βρετανία την Πολωνία και φυσικά στις Σκανδιναβικές χώρες. Ειδικά όμως στην Ολλανδία και τον Κόλπο της Φινλανδίας είναι εξαιρετικά δημοφιλής δραστηριότητα, όπως άλλωστε και στα ανάλογα πλάτη της γης πέρα από τον Ατλαντικό, στις ΗΠΑ και τον Καναδά.
Η γενική ιδέα είναι ο προβληματισμός κατά τους μήνες όπου τα σκάφη κάθε είδους δεν μπορούν να πλεύσουν γιατί ο πάγος έχει μετατρέψει το απέραντο της θάλασσας, των λιμνών και των ποταμών σε μια αχανή έκταση απόλυτα λείας επιφάνειας. Αν δεις το τοπίο σαν μια αχανή “πίστα”, οι ιδέες έρχονται απανωτά σαρωτικά και απολαυστικά. Τα σκάφη φορούν παγοπέδιλα και μετατρέπονται σε ειδικά οχήματα για παγοδρομίες, ενώ οι καπετάνιοι σε οδηγούς με γνώσεις ιστιοπλοΐας. Το ενδιαφέρον στο όλο θέμα είναι κατ’ αρχάς η μέθοδος μετατροπής ενός πλωτού μέσου σε όχημα “ξηράς”. Κι εδώ βγαίνει το πρώτο εξαιρετικά ενδιαφέρον συμπέρασμα.
Δεν υπάρχει μία μέθοδος μετατροπής που να χαρακτηρίζεται βέλτιστη ώστε να την χρησιμοποιούν όλοι. Το κοινό χαρακτηριστικό είναι η κατασκευή ενός πλαισίου που πατά επάνω σε ατσάλινα “μαχαίρια” που έχουν το ρόλο παγοπέδιλων. Ωστόσο ιστορικά και ταυτόχρονα μπορεί κανείς να συναντήσει κάθε δυνατή επιλογή και παραλλαγή στο θέμα αυτό.
Πλαίσια τετράγωνα, τραπέζια, κυκλικά, σε σχήμα σταυρού, τρίγωνα με το μονό μαχαίρι εμπρός, τρίγωνα με το μονό μαχαίρι στο πίσω μέρος. Όλα είναι αποδεκτά και όλα λειτουργούν. Στην πορεία και όσο η εφευρετικότητα βρίσκει γόνιμο έδαφος, μετά τις βάρκες με ιστίο, κοινά ιστιοπλοϊκά, έως και σερφ μετατρέπονται σε “Παγοσκάφη”. Και στο τέλος πλάθονται τα εξειδικευμένα ιστιοπλοϊκά εδάφους με αεροδυναμικά σχήματα και ασύλληπτες επιδόσεις. Τα Ολλανδικά σκάφη είναι κοινές “βάρκες” με επίπεδο κάτω μέρος τοποθετημένα επάνω σε ένα τριγωνικό πλαίσιο που διαθέτει ατσάλινες λεπίδες για την επαφή με τον πάγο, δύο στο εμπρός μέρος και από μία στην κάθε πλευρά. Το πηδάλιο είναι μια 5η λεπίδα στο πίσω μέρος που συνδέεται με ένα τιμόνι. Τα πανιά είναι μεγάλα και γενικά η βαριά κατασκευή έχει περισσότερο πρακτικό στόχο την ασφάλεια κατά την μετακίνηση παρά τις επιδόσεις.
Τα Παγοσκάφη του Φινλανδικού κόλπου εδράζονται σε μια βάση σχήματος V, μια βαριά σανίδα από την πλώρη ως στην πρύμνη όπου εδράζεται τόσο το ιστίο όσο και το πηδάλιο. Το πηδάλιο χειρίζεται από λαγουδέρα ή τιμόνι, τα πανιά είναι κλασικά ιστιοπλοΐας, με όλες τις πιθανές παραλλαγές και θέσεις στο σκάφος. Οι επιβάτες κάθονται σε σανίδες ή σχοινιά εντός και εκτός του σκάφους. Ατελείωτες είναι οι παραλλαγές στη μακρά ιστορία των “Παγοσκαφών”. Ήδη από τον 18ο αιώνα άρχισαν να εμφανίζονται στην Ευρώπη, ωστόσο το 1790 το άθλημα είχε αρχίσει να γίνεται μόδα στον ποταμό Hudson στο Poughkeepsie της Νέας Υόρκης.
Το σκάφος τότε ήταν καθισμένο σε ένα τετράγωνο πλαίσιο που πάταγε σε τρία πέδιλα. Τα δύο εμπρός ήταν σταθερά καρφωμένα στο πλαίσιο ενώ το τρίτο στο πίσω μέρος ήταν ταυτόχρονα και πηδάλιο που χειριζόταν από ένα τιμόνι. Αυτός ο τύπος σκάφους κατασκευάστηκε για πρώτη φορά το 1790 από τον Oliver Booth στο Poughkeepsie, με στόχο όχι μόνο τους εύπορους, παρά είχε στόχο να προσφέρει μια ευχάριστη δραστηριότητα στις μάζες.
Η πολύ απλοϊκή αυτή κατασκευή κράτησε μέχρι το 1853, όταν εμφανίστηκαν για πρώτη φορά τα τριγωνικά πλαίσια, με ειδικό χώρο για το πλήρωμα και μια εξέδρα για τους επιβάτες. Κάπου εκεί άρχισαν και οι πρώτοι αγώνες, αρχικά μεταξύ λεσχών, μέχρι τη σύσταση εθνικών διοργανώσεων. Όπως το Ice Yacht Challnge Pennant της Αμερικής με έπαθλο τη “σημαία του καπετάνιου William Drake”. Δεν έλειψαν βέβαια και οι ανεπίσημες κόντρες με κορυφαία αυτή μεταξύ των Παγοσκαφών που προσπαθούσαν να ξεπεράσουν σε ταχύτητα το νεοεισαχθέν τρένο (!) που έτρεχε δίπλα στον ποταμό Hudson…
Οι υπερβολές δεν άργησαν να εμφανιστούν, με μεγάλα και βαριά σκάφη, ψηλά ιστία και ανάλογα πανιά, ώστε να επιτευχθεί μεγαλύτερη ταχύτητα αλλά και ευστάθεια ταυτόχρονα. Ωστόσο δεν ήταν λίγα τα ατυχήματα, καθώς οι δυνάμεις από τους ισχυρούς ανέμους δεν μετατρέπονταν σε κλίση μέσα σε νερό αλλά σε τουμπάρισμα του σκάφους. Το μεγαλύτερο παγοσκάφος της εποχής πάντως ήταν το σκάφος του Ε. Roosevelt, με μήκος 21 μ. και πανιά εμβαδού 99 m2 (1.070 τετραγωνικά πόδια). Το μεγαλύτερο επίτευγμά του ήταν ότι “νίκησε” το Chicago Express στη διαδρομή από το Poughkeepsie στο Ossining…
Κάπου εκεί χρονικά άρχισαν να καταγράφονται και τα ρεκόρ με τον J.E. Roosevelt, ιδρυτή του Hudson River Ice Yacht Club το 1869, να ξεπερνα΄για πρώτη φορά τα 100 μίλια την ώρα! Το 1879 εμφανίστηκε από τον H. Relyea το Robert Scott, που ήταν πιά ειδικά σχεδιασμένο για την κίνηση σε πάγο. Με πιο κοντό ιστό και τα ξάρτια να φτάνουν μέχρι τις άκρες του πλαισίου, η σύγχρονη μορφή των Παγοσκαφών είχε γεννηθεί. Στον 20ο αιώνα επήλθε η ισορροπία και ήδη από το 1911 κατασκευάζονταν λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους, Έτσι το ιδανικό μέγεθος κατέληξε να είναι γύρω στα 12 μέτρα σε μήκος, με χωρητικότητα 6-7 ατόμων, μοιρασμένων με τέτοιο τρόπο ώστε να βοηθούν στη σταθερότητα του σκάφους. Όταν τα μποφόρ ανέβαιναν τα μέλη του πληρώματος είχαν τη δυνατότητα να μετακινηθούν μεταφέροντας το βάρος τους έξω από το πλαίσιο και πλέον οι αγώνες απέκτησαν διεθνείς διαστάσεις.
Οι αγώνες γενούν και διαφορετικές κατηγορίες, κυρίως ανάλογα με τα μεγέθη. Τα μικρότερα ήταν αυτά των 5m μήκους και πλάτους 2 μέτρων με ένα επίπεδο οβαλ πανί σε ιστό 3 μέτρων. Δεν έχουν πηδάλιο και η κατεύθυνση αλλάζει απλά τριμάροντας το πανί. Τελικά οι κατηγορίες έχουν γίνει τέσσερεις, ανάλογα με το πανί που χρησιμοποιούν. Άνω των 60 m2, μεταξύ 45 και 60, μεταξύ 30 και 45 και κάτω των 30 m2.
Διαδεδομένα είναι και τα ατομικά σκάφη με πανιά, ακόμη και surf που πατάνε σε ειδικές κατασκευές με πέδιλα μέχρι και έχουν βέβαια και αυτά τις αγωνιστικές τους δραστηριότητες. Στο ίδιο πνεύμα κινούνται μέχρι και οι παγοδρόμοι που απλά πατάνε στον πάγο και κρατάνε ένα kite για την προώθησή τους. Γενικά τα αγωνίσματα σε πάγο εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των αθλημάτων “σκληρού νερού”.
Παραλλαγή όλων αυτών αποτελεί η ιστιοπλοΐα ξηράς όπου παραπλήσια σκάφη είναι εφοδιασμένα με τροχούς αντί για παγοπέδιλα. Αυτή όμως είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση…
