Η ηλεκτροκίνηση έχει αποκτήσει μία άνευ προηγουμένου δυναμική και αυτή αναμένεται να κορυφωθεί τα επόμενα χρόνια. Ακόμα και εάν οι προβλέψεις για πρόσκαιρη κάμψη των πωλήσεων, συνεπεία της πανδημίας αποδειχθούν αληθείς, εν τούτοις ο τομέας της ηλεκτροκίνησης έχει πάρει μία ανοδική πορεία σε οποιαδήποτε μορφή του. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στην ηλεκτροκίνηση των οχημάτων, αλλά και στο γεγονός ότι πληθαίνουν οι διάφορες τεχνολογίες υβριδισμού. Και σε όλα τα προαναφερθέντα ο παρονομαστής είναι ο ίδιος: και αυτός είναι η μπαταρία!
Το λίθιο
Η αυτονομία που εξασφαλίζουν οι μπαταρίες των ηλεκτροκίνητων οχημάτων παραμένει το βασικό κριτήριο που θα οδηγήσει στην ευρεία διάδοσή τους. Και αν μέχρι τώρα είχαμε ακούσει – με χρονολογική σειρά – για τις “Επτά Αδελφές” (οι παλαιότεροι), τον ΟΠΕΚ, τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες και τις κρατικές εταιρείες πετρελαίου, πλέον δειλά-δειλά μπαίνει στη ζωή μας και το λίθιο, ως βασικό συστατικό για τις σύγχρονης τεχνολογίας μπαταρίες που εγγυώνται μεγάλες αυτονομίες. Δίπλα στην εξόρυξη πετρελαίου έρχεται να προστεθεί η εξόρυξη λιθίου, ενός φυσικού στοιχείου, μίας πρώτης ύλης που θα μας απασχολήσει πολύ τα επόμενα χρόνια. Ποιος είναι όμως αυτός ο «νέος άγνωστος» και τι θα πρέπει να γνωρίζουμε σχετικά; Το Volkswagen Group, με ηγετική θέση στη διάδοση της ηλεκτροκίνησης σε παγκόσμιο επίπεδο, ετοίμασε ένα ενδιαφέρον, σύντομο σετ ερωτήσεων και απαντήσεων σχετικά με το λίθιο.
Πρώτα απ’ όλα όμως να σημειώσουμε κάτι πολύ σημαντικό, το οποίο θα μας εισάγει με τον καλύτερο τρόπο στη σημασία της διαχείρισης του λιθίου από την ανθρωπότητα τα επόμενα χρόνια. Δείτε λοιπόν κάτι: αν ένα υβρικό plug-in αυτοκίνητο χρησιμοποιεί περί τα δέκα κιλά λιθίου, η τιμή της ποσότητας του λιθίου που χρησιμοποιεί ένα αμιγώς ηλεκτροκίνητο όχημα είναι περίπου πέντε φορές περισσότερο…
Οι αναγκαίες ποσότητες
Το λίθιο είναι ένα αλκαλικό μέταλλο, η παγκόσμια αγορά του οποίου αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. Μόνο μεταξύ 2008 και 2018 η ετήσια ποσότητα στις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής του αυξήθηκε από τους 25.400 στους 85.000 τόνους. Ένας σημαντικός παράγοντας της αυξημένης ζήτησης είναι, όπως προαναφέραμε, η χρήση του στις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων. Ωστόσο, το λίθιο δεν εμφανίζεται για πρώτη φορά τόσο μαζικά στη ζωή μας, αφού χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια στις μπαταρίες των φορητών υπολογιστών και των κινητών τηλεφώνων, καθώς και στη βιομηχανία γυαλιού και κεραμικών.
Πού βρίσκουμε το λίθιο και πώς εξορύσσεται;
Με οκτώ εκατομμύρια τόνους, η Χιλή διαθέτει τα μεγαλύτερα γνωστά αποθέματα λιθίου στον κόσμο, κάτι που την τοποθετεί μπροστά από την Αυστραλία (2,7 εκατομμύρια τόνοι), την Αργεντινή (δύο εκατομμύρια τόνοι) και την Κίνα (ένα εκατομμύριο τόνοι). Στην Ευρώπη, η Πορτογαλία διαθέτει μικρότερες ποσότητες από την πολύτιμη πρώτη ύλη. Τα συνολικά παγκόσμια αποθέματα εκτιμώνται σε 14 εκατομμύρια τόνους. Αυτό αντιστοιχεί σε 165 φορές τον όγκο παραγωγής του 2018.
Με 51.000 τόνους το 2018, η Αυστραλία ήταν με διαφορά ο πιο σημαντικός προμηθευτής λιθίου, μπροστά από τη Χιλή (16.000 τόνοι), την Κίνα (8.000 τόνοι) και την Αργεντινή (6.200 τόνοι), κάτι που φαίνεται από τα στοιχεία του USGS (United States Geological Survey). Οι παραπάνω τέσσερις χώρες κυριαρχούν εδώ και πολλά χρόνια στην αγορά, ενώ η Αυστραλία έχει κερδίσει ένα σαφές προβάδισμα έναντι της Χιλής τα τελευταία έτη.
Το λίθιο της Αυστραλίας προέρχεται από την εξόρυξη μεταλλευμάτων, ενώ στη Χιλή και την Αργεντινή από τις ερήμους αλατιού, που στα αγγλικά ονομάζονται salars. Πιο γνωστή από τις ερήμους αυτές είναι η περίφημη Ατακάμα. Η εξόρυξη της πρώτης ύλης από τις ερήμους γίνεται ως εξής: το αλμυρό νερό από τις υπόγειες λίμνες που περιέχει λίθιο φέρεται στην επιφάνεια και εξατμίζεται σε μεγάλες κοιλότητες (αλυκές). Στο αλατούχο διάλυμα που απομένει γίνεται επεξεργασία που αποτελείται από διάφορα στάδια μέχρι τη στιγμή που το λίθιο είναι κατάλληλο για χρήση σε μπαταρίες.
Υπάρχουν ωστόσο κάποιες επικριτικές αναφορές για την εξόρυξη λιθίου από τις ερήμους αλατιού. Σε ορισμένες περιοχές οι ντόπιοι παραπονιούνται για την αυξανόμενη ξηρασία, η οποία για παράδειγμα απειλεί την κτηνοτροφία ή οδηγεί στην καταστροφή της βλάστησης. Από την πλευρά των ειδικών δεν είναι ακόμα σαφές σε ποιο βαθμό η ξηρασία σχετίζεται με την εξόρυξη λιθίου. Το ότι δεν απαιτείται πόσιμο νερό για την παραγωγή λιθίου αυτή καθαυτή είναι κάτι που δεν αμφισβητείται. Αυτό που αμφισβητείται, από την άλλη πλευρά, είναι ο βαθμός στον οποίο η εξόρυξη αλμυρού νερού οδηγεί σε εισροή γλυκού νερού και επομένως επηρεάζει τα υπόγεια ύδατα στην άκρη των ερήμων αλατιού. Οι υπόγειες ροές νερού στην έρημο Atacama της Χιλής, για παράδειγμα, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα, δεν έχουν ακόμα διερευνηθεί επαρκώς.
Πώς αποκτά η Volkswagen το λίθιο που χρειάζεται;
Η Volkswagen συνεργάζεται στενά με τους προμηθευτές μπαταριών για να εξασφαλίσει τη χρήση βιώσιμης εξόρυξης λιθίου στην αλυσίδα εφοδιασμού. Πέρυσι, η Volkswagen ολοκλήρωσε ένα αρχικό μνημόνιο κατανόησης (Memorandum of Understanding) με την κινέζικη εταιρεία Ganfeng, προμηθευτή λιθίου.
Η Ganfeng αποκτά την πρώτη ύλη, μεταξύ άλλων, από διάφορα ορυχεία στην Αυστραλία. Στα ηλεκτρικά μοντέλα της Volkswagen χρησιμοποιείται επίσης λίθιο από τη Χιλή.
Παράλληλα, η Volkswagen κάνει τις δικές της έρευνες για να αποκτήσει τη δική της γνώση και τεκμηριωμένη άποψη σχετικά με την παροχή νερού στην έρημο Atacama στη Χιλή, με την υποστήριξη ανεξάρτητων ειδικών. Επίσης, όλοι οι προμηθευτές της Volkswagen υποχρεούνται βάσει των συμβάσεων που έχουν υπογραφεί να τηρούν υψηλά περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα. Αυτό ισχύει και για τους προμηθευτές λιθίου. Ο στόχος είναι να εξασφαλιστεί ένας βιώσιμος εφοδιασμός όλων των πρώτων υλών. Για τον σκοπό αυτό η Volkswagen συμμετέχει επίσης σε οργανισμούς όπως η Πρωτοβουλία Υπεύθυνων Ορυκτών (Responsible Minerals Initiative) και η Παγκόσμια Συμμαχία Μπαταρίας του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (World Economic Forum’s Global Battery Alliance).
Ποια θα είναι μακροπρόθεσμα η ζήτηση λιθίου;
Ο αριθμός των ηλεκτρικών αυτοκινήτων αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά – με αναμενόμενη θετική επίδραση στην προστασία του περιβάλλοντος, τουλάχιστον όσον αφορά τους ρύπους. Το Group Volkswagen σκοπεύει να διαθέσει μέχρι το 2029 περίπου 26 εκατομμύρια πλήρως ηλεκτρικά οχήματα. «Η πρώτη ύλη παραμένει μακροπρόθεσμα σημαντική», λέει ο βραβευμένος με βραβείο Νόμπελ Μ. Stanley Wittingham, ο οποίος θεωρείται ότι έβαλε τα επιστημονικά θεμέλια για τις μπαταρίες που χρησιμοποιούνται σήμερα. «Το αναγκαίο συστατικό για υψηλής αυτονομίας μπαταρίες θα είναι το λίθιο για τα επόμενα 10-20 χρόνια», συνεχίζει. Μακροπρόθεσμα, μεγάλο μέρος των χρησιμοποιούμενων πρώτων υλών θα ανακυκλωθεί – κάτι που θα μειώσει την ανάγκη για «νέο» λίθιο. Ωστόσο, αυτό είναι κάτι που αναμένεται να γίνει αισθητό μετά το 2030, όταν δηλαδή οι ήδη χρησιμοποιημένες μπαταρίες θα αρχίσουν να επιστρέφονται σε μεγάλες ποσότητες.
