Αντιλαμβανόμενοι ότι τα όρια του κόσμου είναι εμφανώς έξω από το Αιγαίο Πέλαγος, οι Αρχαίοι Έλληνες, λαός με σπουδαία ναυτοσύνη, αλλά και εξελιγμένη για την εποχή ναυτιλιακή τεχνολογία, αποίκησαν δραστικά στη Βόρεια Μεσόγειο Θάλασσα και ιδιαίτερα στη σημερινή Κυανή Ακτή. Το 600 π.Χ. ίδρυσαν τη Μασσαλία και άρχισαν τις εμπορικές συναλλαγές με τους νέους γείτονες, ιδιαίτερα στη Λιγκουρία, και από τις Αντίπες μέχρι τη Νίκαια της Γαλλίας.
Φωτογραφίες: Έφη Τορνάρη, Θωμάς Κ. Ευθυμίου
Σύμφωνα με ιστορικούς, το Μονακό χρωστάει το όνομά του στην ελληνική λέξη μόνοικος (μόνος+οίκος) και αναφέρεται στους κατοίκους αυτής ακριβώς της κοντινής περιοχής της Λιγκουρίας ως εκείνους που ζούσαν μόνοι τους, ξέχωρα από τους υπολοίπους. Ο μύθος αναφέρει πως ο ίδιος ο Ηρακλής πέρασε από το Μονακό αρνούμενος τους θεούς. Ως συνέπεια αυτού, ένας ναός προς τιμήν του δημιουργήθηκε εδώ. Ο ναός του Ηρακλή του Μόνοικου. Μια και αυτός υπήρξε και ο μοναδικός ναός στην περιοχή, το μέρος ονομάστηκε Μόνοικος ή Μονακό.
Ακόμα και σήμερα το κύριο λιμάνι του πριγκιπάτου ονομάζεται «Λιμάνι του Ηρακλέως» (Hercules). Το πριγκιπάτο του Μονακό, κράτος φιλικό με όλους τους λαούς του κόσμου, υποδέχτηκε τους Έλληνες με πολλή συμπάθεια και αγάπη. Με βαθύτατες ρίζες στο παρελθόν, η Ελληνική Κοινότητα του Μονακό ιδρύθηκε το 1952, σε μια περίοδο όπου εγκαταστάθηκαν εδώ οι πρώτες οικογένειες Ελλήνων. Ήταν κυρίως εφοπλιστές, έμποροι ή βιομήχανοι.
Το Μονακό…
Οι ρίζες, αλλά και η δόμηση του κρατιδίου καταγράφονται τον 19ο αιώνα, όταν ο Κάρολος Γ’, προς τιμήν του οποίου το ύψωμα του Μονακό ονομάστηκε Μόντε Κάρλο, έπρεπε να συμβιώσει με τον χρηματιστή Φρανσουά Μπλαν, ο οποίος είχε ειδικότητα να δημιουργεί επιτυχημένα καζίνα.
Με τον πρίγκιπα Κάρολο το πριγκιπάτο μπήκε σε περίοδο μοντερνισμού. Υπογράφοντας μια συνθήκη με τον αυτοκράτορα της Γαλλίας Ναπολέοντα Γ’ το 1861, ο Κάρολος κατοχύρωσε την ανεξαρτησία του κρατιδίου του. Εξασφάλισε τη σύνδεσή του οδικώς και σιδηροδρομικώς με τη Γαλλία, και συνέλαβε πολύ έγκαιρα τα εμπορικά οφέλη του οργανωμένου κοινωνικού χρόνου, αυτό που αργότερα θα ονομαζόταν τουρισμός.
Το πρώτο καζίνο του Μονακό λειτούργησε το 1856, σε αίθουσα μιας βίλας, ενώ το επιβλητικό κτήριο του σημερινού καζίνου δημιουργήθηκε δέκα χρόνια αργότερα από τον αρχιτέκτονα Charles Garnier μαζί με την όπερα. Το 1863 με κεφάλαια του Μπλαν δημιουργείται η περίφημη εταιρεία Societe des Bains de Mer (Εταιρεία Θαλασσίων Λουτρών), που ανέλαβε μονοπωλιακά την εκμετάλλευση των τυχερών παιχνιδιών, του καζίνου, των ξενοδοχείων.
Η «πινελιά» του Ωνάση
Ενενήντα χρόνια αργότερα, το 1953, ο Αριστοτέλης Ωνάσης διεκδίκησε την εταιρεία αυτή και την κέρδισε, δημιουργώντας μια κρίσιμη στιγμή συνύπαρξης του πρίγκιπα με ισχυρό άνθρωπο του χρήματος. Πλέον πρίγκιπας ήταν ο Rainier, ο οποίος είχε ανεβεί στον θρόνο σε ηλικία 27 ετών, αφού είχε προλάβει να σπουδάσει στην Αγγλία και την Ελβετία και να καταταγεί στον γαλλικό στρατό το 1944, όπου κέρδισε και τον Πολεμικό Σταυρό.
Εκείνη την εποχή το Μονακό βρισκόταν σε παρακμή, καθώς οι επιχρωματισμένες εικόνες της Belle Epoque, με μουσική υπόκρουση Masne και πρωταγωνιστή τον Saliapin, είχαν αρχίσει να ξεθωριάζουν επικίνδυνα και η πριγκιπική επιχορήγηση των 150.000 δολαρίων τον χρόνο φαινόταν εξαιρετικά χλομή, πολύ περισσότερο που ο πρίγκιπας είχε να συντηρήσει τη Γαλλίδα ηθοποιό Jujel Pascal.
Η εμφάνιση του Ωνάση ήρθε σαν θείο δώρο. Ο Έλληνας εφοπλιστής, ο οποίος είχε πρωτοδεί τον λαμπερό βράχο πριν από αρκετά χρόνια, από το κατάστρωμα του πλοίου «Τομάζο της Σαβοΐας», που τον μετέφερε πρόσφυγα στην Αργεντινή, εγκαταστάθηκε αμέσως στο Ολντ Σπόρτιγκ Κλαμπ της λεωφόρου Οστάνδης, με όνειρα να κάνει το Μονακό ένα ξενοδοχείο πολυτελείας αποκλειστικά για πλουσίους. «Όσο υπάρχουν 3.000 πλούσιοι σε όλο τον κόσμο το Μονακό δεν θα πεθάνει ποτέ», συνήθιζε να λέει, ερχόμενος έτσι σε αντίθεση με τον Rainier, που δεν ασπαζόταν αυτή την «αριστοκρατική» άποψη και ήθελε το πριγκιπάτο του πιο ανοικτό σε ανθρώπους και επιχειρήσεις.
Πολύ γρήγορα ο Rainier και ο Ωνάσης βρέθηκαν σε μία δίνη αγαστής συνεργασίας και μετέπειτα σύγκρουσης. Και το 1966, με τη βοήθεια της γαλλικής κυβέρνησης και του θεού, όπως λέει ο εθνικός ύμνος των Μονεγάσκων, ο Rainier κατόρθωσε να δημιουργήσει 600.000 μη μεταβιβάσιμες μετοχές της εταιρείας στο όνομα του πριγκιπάτου, περιορίζοντας δραστικά το ισχυρό 52% του Ωνάση στο 1/3.
Έπειτα από αυτό, ο Ωνάσης αποχώρησε από την Εταιρεία Θαλάσσιων Λουτρών, αφού πούλησε τις μετοχές του για 9,5 εκατομμύρια δολάρια. Αλλά στα 13 χρόνια της μονεγασκικής… βασιλείας του ο Έλληνας εφοπλιστής πρόλαβε να κάνει αρκετά πράγματα. Πρώτα από όλα ύψωσε κατά τρεις ορόφους το Grand Hotel (πρώην Lowes και σημερινό Fairmont στην περίφημη στροφή του Grand Prix) και δημιούργησε στον τελευταίο όροφό του ένα πανοραμικό εστιατόριο. Έστρωσε με τσιμέντο τον βυθό του λιμανιού και μεταφέροντας εκατομμύρια κυβικά χρυσής άμμου μετέτρεψε τις βραχώδεις ακτές σε πλαζ αντάξιες της γειτονικής Κυανής Ακτής.
Αλλά δεν έμεινε μόνο εκεί. Θεωρώντας ότι τα είδωλα των γαλαζοαίματων της εποχής ξεθώριαζαν, είχε την ιδέα να αρχίσει τα «παντρολογήματα» του Rainier αρχικά με την Merylin Monroe και, αφού δεν κατέστη δυνατόν, αργότερα με την ντίβα του Hollywood Grace Kelly, διάσημη πρωταγωνίστρια του Alfred Hitchcock.
Σκοπός βέβαια του δαιμόνιου Έλληνα κροίσου ήταν ο αμερικανικός τουρισμός, επιχειρηματικές επενδύσεις και νέοι παίκτες για το καζίνο. Ασφαλώς ο γάμος του Rainier με την ηθοποιό Grace Kelly, το 1956, ξανάδωσε στο πριγκιπάτο τη λάμψη που είχε ανάγκη. Άλλωστε ο γάμος ενός πρίγκιπα με μια σταχτοπούτα, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είχε παίξει σε 11 ταινίες του Hollywood, είχε κερδίσει ένα Oscar, ήταν κόρη μεγαλοεργολάβου που ξεκίνησε από χτίστης και έμοιαζε ότι έβγαινε από την καλή κοινωνία της Φιλαδέλφειας, πάντα συγκινούσε το κοινό. «Είναι σαν φαντασία», είχε σχολιάσει ο Ωνάσης θετικά τον γάμο αυτόν, καθώς έβλεπε την Grace Kelly να φτάνει στο Μονακό ακολουθούμενη από 73 συγγενείς, πέντε ιδιωτικούς ντετέκτιβ και 20 στελέχη της MGM. «Ένας πρίγκιπας και μια κινηματογραφική βασίλισσα».
Φυσικά η άφιξη μιας Αμερικανίδας κοινής θνητής σε θρόνο της Ευρώπης ήταν φυσικό να προκαλέσει ένα τουριστικό ντελίριο στην Αμερική, που πάντοτε είχε την εμμονή της Ευρώπης. Και αυτή η εμμονή χαροποιούσε τον Ωνάση, που έβλεπε τα κέρδη της Εταιρείας Θαλασσίων Λουτρών να αυξάνονται. Ο θεός συντρέχει όμως τους πρίγκιπες.
Την ίδια εποχή, εκτός από τον Ωνάση, ο Rainier αντιμετώπισε και τον στρατηγό Charles de Gaulle. Ο άλλος στρατηγός ύψωσε ένα τελωνειακό φράγμα ανάμεσα στη Γαλλία και το πριγκιπάτο. Η σύγκρουση του μικρού και του μεγάλου έφτασε σε οξύτατα επίπεδα, αλλά κατέληξε και πάλι σε όφελος του Rainier. Η γαλλομονεγασκική συνθήκη του 1963 προέβλεπε κατάργηση της φοροαπαλλαγής των Γάλλων πολιτών που εγκαθίστανται στο Μονακό, οι οποίοι από τότε καταβάλλουν φόρους εισοδήματος στη Γαλλία, φορολόγηση των γαλλικών εταιρειών που πραγματοποιούν το 25% του τζίρου τους έξω από το πριγκιπάτο και καταβολή ΦΠΑ από τους Γάλλους, τον οποίο μοιράζονται όμως η Γαλλία και το Μονακό. Και μόνο ο ΦΠΑ αντιπροσωπεύει σήμερα το ήμισυ των φορολογικών εσόδων του πριγκιπάτου.
Ωστόσο το Μονακό σήμερα δείχνει να αντιστέκεται στα αντίγραφα που αναπτύχθηκαν στα Εμιράτα, όχι γιατί απλά βρίσκεται πιο κοντά στην ενεργή Ευρώπη αλλά και γιατί η χλιδή της αύρας του δεν είναι επίκτητη, επειδή δεν έχει τα φονταμενταλιστικά συμπλέγματα των Αράβων και επιπλέον, όπως και οι «ανταγωνιστές» του, έχει κάνει ανοίγματα στο «εύκολο» ρωσικό χρήμα, βασιζόμενο στις μεγάλες φορολογικές ελαφρύνσεις για επιχειρήσεις και κατοίκους. Το μεγαλύτερο όμως «όπλο» στη φαρέτρα του Μονακό δείχνει να είναι αυτό που οδήγησε τους Αρχαίους Έλληνες να αποικήσουν στην περιοχή: το μεσογειακό κλίμα!
