Βρίσκονται, όχι άδικα, στην κορυφή μεταξύ των προορισμών που έχουμε επισκεφθεί ή θέλουμε να επισκεφθούμε. Τα Ζαγοροχώρια διαμορφώνονται από 46 χωριά στην ορεινή Ήπειρο, είναι τουριστικό σήμα κατατεθέν για τη Βορειοδυτική Ελλάδα και αποτελούν πόλο έλξης για χιλιάδες ταξιδιώτες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Βέβαια, από τη στιγμή που βρίσκονται σε μεγάλο υψόμετρο είναι προφανές πως ο χειμώνας είναι η καλύτερη περίοδος για να τα επισκεφτούμε, ωστόσο ειδικά η άνοιξη και το φθινόπωρο προσφέρουν μοναδικούς ήχους, χρώματα και μυρωδιές.
Φωτογραφίες: Έφη Τορνάρη
Η ανάπτυξή τους ήταν ανέκαθεν μεγάλη, όμως ειδικά τα τελευταία χρόνια έχουν ανοίξει πολλοί ξενώνες και χώροι εστίασης, που καθιστούν την περιοχή ιδανικό προορισμό για αποδράσεις μικρότερης ή μεγαλύτερης διάρκειας.
Ζαγοροχώρια
Βρίσκονται στο βορειοδυτικό άκρο της Πίνδου και απέχουν περίπου 30 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα, προσφέροντας μια ενδιαφέρουσα πρόταση ακόμη και για ημερήσιες εκδρομές, τόσο από τα Γιάννενα όσο και από το Μέτσοβο. Ως λέξη, το «Ζαγόρι», που σημαίνει «πίσω από το βουνό», έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του σε ελληνικά έγγραφα κατά τον 14ο αιώνα. Ουσιαστικά πρόκειται για σύνθεση σλαβικών λέξεων, αφού η πρόθεση Za σημαίνει πίσω, ενώ το βουνό ονομάζεται Gora.
Η φύση της περιοχής είναι πανέμορφη και σε πολλά σημεία κόβει την ανάσα, με τον Εθνικό Δρυμό Βίκου – Αώου να έχει την τιμητική του. Ταυτόχρονα, η αρχιτεκτονική των χωριών, στα κτίσματα των οποίων κυριαρχούν η πέτρα και το ξύλο, σε περίτεχνες κατασκευές περασμένων αιώνων από φημισμένους χτίστες του παρελθόντος, προσδίδουν ξεχωριστή προσωπικότητα στην περιοχή.
Ειδικά τα πέτρινα σπίτια και ο συνδυασμός τους με τα πλακόστρωτα σοκάκια ή καλντερίμια, φέρνουν στον νου εικόνες από προηγούμενους αιώνες που όλοι μας θέλουμε, έστω και για λίγο, να ζήσουμε, ξεφεύγοντας από την καθημερινότητα, ενώ ακριβώς για αυτούς τους λόγους τα περισσότερα χωριά έχουν χαρακτηριστεί ως παραδοσιακοί οικισμοί.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι εκτός από δραστηριότητες όπως πεζοπορία, ιππασία, αναρρίχηση, ορειβασία, rafting, κανό-καγιάκ, mountain biking ή κοντινές εκδρομές, οι περισσότεροι ταξιδιώτες αρέσκονται και σε βόλτες εντός των χωριών. Περπατώντας στα πέτρινα στενά, εκτός από τη χαλάρωση που προσφέρει ο καθαρός αέρας, η μυρωδιά από τα ξύλα που καίνε στα τζάκια ή οι μυρωδιές από την τοπική μαγειρική, που φημίζεται για τις παραδοσιακές πίτες, το κρέας και τα γλυκά του κουταλιού, η καρδιά και το πνεύμα ευφραίνονται, ειδικά αν συνδυαστούν με κρασί ή τσίπουρο τοπικής παραγωγής.
Βέβαια, τα Ζαγοροχώρια δεν απέκτησαν τη φήμη τους τα τελευταία χρόνια, αλλά αποτελούν έναν από τους πιο διαχρονικούς προορισμούς ανά τους αιώνες. Από τα αρχαία ακόμη χρόνια, το ορεινό ανάγλυφο που μπορούσε να προστατεύσει τους κατοίκους από τυχόν επιδρομές, η φύση που συνδύαζε χλωρίδα και πανίδα, χάρη και στα πολλά τρεχούμενα νερά, κατέστησαν τα Ζαγοροχώρια προορισμό για μόνιμη κατοίκηση. Μάλιστα, η περιοχή υπήρξε μια από τις ελάχιστες στον ελληνικό χώρο που γνώρισε οικονομική και πνευματική ακμή κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Αφενός οι εύποροι άνθρωποι φρόντισαν ώστε με σειρά από δωρεές να διατηρηθεί η ελληνική παιδεία στον δύσβατο, αλλά στρατηγικής σημασίας τόπο, αφετέρου μια σειρά από προνόμια εξασφάλιζε μια μορφή αυτονομίας, αφού η περιοχή δεν μοιράστηκε στους Τούρκους γαιοκτήμονες. Αυτό είχε ως άμεσο αποτέλεσμα να ανθίσει το εμπόριο και να αναπτυχθούν σχέσεις με Ρουμάνους, Τούρκους και Ρώσους, οπότε το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων ήταν, συγκριτικά, καλύτερο από ό,τι σε άλλες περιοχές της κατεχόμενης Ελλάδας.
Τα Ζαγοροχώρια χωρίζονται σε τρεις επιμέρους γεωγραφικές ενότητες, που συνθέτουν το Κεντρικό, Δυτικό και Ανατολικό Ζαγόρι.
Κεντρικό Ζαγόρι
Η συγκεκριμένη περιοχή βρίσκεται βόρεια των Ιωαννίνων και περιλαμβάνει πλειάδα χωριών που διαθέτουν δική τους, ξεχωριστή οντότητα. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν τα επονομαζόμενα Βλαχοχώρια, που αποτελούνται από τα χωριά Βρυσοχώρι, Ηλιοχώρι, Λάιστα, τα χωριά της κοιλάδας του Άνω Βίκου, δηλαδή τα Βραδέτο, Ελαφότοπος, Ελάτη, Άνω και Κάτω Πεδινά και άλλα, όπως η Βίτσα, το Μονοδένδρι, οι Κήποι, το Καπέσοβο και το Τσεπέλοβο.
Μάλιστα, από το Μονοδένδρι ξεκινά σηματοδοτημένη διαδρομή πεζοπορίας, μέσω της οποίας μπορεί όποιος επιθυμεί να διασχίσει το φαράγγι του Βίκου και να καταλήξει, έπειτα από περίπου 6 ώρες, στο ομώνυμο χωριό. Οι Κήποι είναι ένα χωριό που χαρακτηρίζεται από πολλά τοξωτά γεφύρια με ένα ή τρία τόξα και βρίσκεται στο κέντρο του Ζαγορίου. Ακόμη, το Τσεπέλοβο είναι ένα παραδοσιακό ηπειρώτικο χωριό που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.080 μέτρων στην πλαγιά της Τύμφης και μπορεί να αποτελέσει ορμητήριο για κοντινές εκδρομές.
Τέλος, το Καπέσοβο είναι ακόμη ένα ενδιαφέρον χωριό που αποτέλεσε τόπο καταγωγής αρκετών λόγιων και καλλιτεχνών κατά τον 19ο αιώνα, στο οποίο επίσης φυλάσσεται ένα πρωτότυπο αντίγραφο με μεγάλη ιστορική σημασία, καθώς πρόκειται για την περίφημη Μεγάλη Χάρτα που είχε δημιουργήσει ο Ρήγας Φεραίος.
Δυτικό Ζαγόρι
Σε περιοχή που εκτείνεται στον ορεινό όγκο βορειοδυτικά των Ιωαννίνων βρίσκεται το Δυτικό Ζαγόρι. Το συγκεκριμένο κομμάτι στα Ζαγοροχώρια διαθέτει πόλους έλξης για ταξιδιώτες και φυσιοδίφες, όπως το Φαράγγι του Βίκου, η κοιλάδα του Βοϊδομάτη ή το Μικρό και Μεγάλο Πάπιγκο. Το Φαράγγι του Βίκου βρίσκεται στο επίκεντρο του Εθνικού Δρυμού Βίκου – Αώου, είναι ένα από τα πιο βαθιά στον κόσμο και προσφέρει μαγευτικές εικόνες, αφού εκεί μπορεί κανείς να συναντήσει πολλά είδη ζώων, πουλιών και φυτών.
Μια από τις πιο δημοφιλείς δραστηριότητες στο Φαράγγι είναι η διάσχισή του κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ για την ασφάλεια όλων κρίνεται απαραίτητη η παρουσία έμπειρων συνοδών. Όσον αφορά την κοιλάδα του Βοϊδομάτη, αυτή προφανώς και χαρακτηρίζεται από την παρουσία του ομώνυμου ποταμού, η πηγή του οποίου βρίσκεται κοντά στα χωριά Πάπιγκο και Βίκος, ενώ είναι λογικό η φύση γύρω από το ποτάμι, τα νερά του οποίου θεωρούνται από τα πιο καθαρά και διαυγή, να είναι εντυπωσιακή.
Τα πιο διάσημα χωριά στο Δυτικό Ζαγόρι είναι το Μικρό και Μεγάλο Πάπιγκο, που βρίσκονται σε υψόμετρο 960 μέτρων. Γνωστά για τη φυσική ομορφιά τους, απέχουν μεταξύ τους 4 χιλιόμετρα και είναι ένας must προορισμός, καθώς πέραν των τουριστικών υποδομών διαθέτουν έως και εργαστήρι ξυλογλυπτικής και συνολικά έχουν αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό.
Εκτός από την ομορφιά που έχουν τα χωριά καθαυτά, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους και με μονοπάτι που προσφέρεται για πεζοπορία, ειδικά αν ο καιρός είναι καλός, αξίζει όσοι βρεθείτε εκεί να απολαύσετε τη θέα στην Αστράκα, στην κορυφή του όρους Τύμφη, και να επισκεφθείτε την Προβατίνα, σπηλαιοβάραθρο που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σε βάθος στον κόσμο.
Ανατολικό Ζαγόρι
Βρίσκεται στα βορειοανατολικά των Ιωαννίνων, ανάμεσα στην Πίνδο και το Μιτσικέλι. Η μεγαλύτερη οικιστική ανάπτυξη βρίσκεται στις κοιλάδες του Βάρδα και του Ζαγορίτικου, με αρκετά γραφικά χωριά, όπως τα Τρίστενο, Φλαμπουράρι, Γρεβενίτι, Ελατοχώρι, Μακρίνο ή Ανθρακίτης, Δόλιανη, Καρυές και Καβαλλάρι αντίστοιχα.
Επιπλέον, ξεχωρίζει για τη φυσική της ομορφιά η Βωβούσα, καταπράσινο χωριό που διαρρέεται από τον ποταμό Αώο, φιλοξενεί μεγάλη ποικιλία χλωρίδας και πανίδας, είναι χτισμένο στα 1.000 μέτρα και χαρακτηρίζεται από το πανέμορφο τοξωτό γεφύρι της, ούσα ταυτόχρονα πολύ κοντά στον Εθνικό Δρυμό της Πίνδου και τη φημισμένη Βάλια Κάλντα, κοιλάδα που βρίσκεται στον Νομό Γρεβενών.
Άλλα αξιοθέατα
Τα Ζαγοροχώρια είναι ένα αξιοθέατο από μόνα τους, ωστόσο πέραν όλων όσων προαναφέραμε, υπάρχουν και άλλα σημεία ενδιαφέροντος για όσους αγαπούν τη φύση. Η Τύμφη, γνωστή και ως Γκαμήλα, αποτελεί ορεινό όγκο που διαθέτει 15 κορυφές με ύψος που πλησιάζει τα 2.500 μέτρα και έχουν εντυπωσιακή μορφή, με φορά προς τον ουρανό.
Στην Τύμφη εντυπωσιάζει και η Δρακολίμνη, που αποτελεί τη μεγαλύτερη λίμνη του Εθνικού Δρυμού και είναι εύκολα προσβάσιμη από μονοπάτι που ξεκινά από το Μικρό Πάπιγκο. Σύμφωνα με τον μύθο, η ονομασία της προέρχεται από τον δράκο που ζούσε εκεί, έχοντας δώσει μάχες με άλλο δράκο που κατοικούσε στον Σμόλικα. Επιπλέον, φυσιοδιφικό ενδιαφέρον προσφέρουν οι Πύργοι, βραχώδεις σχηματισμοί κοντά στο Πάπιγκο, που συνδέουν την Αστράκα με το φαράγγι του Βίκου.
Βέβαια, όσοι βρεθούν στα Ζαγοροχώρια δεν έχουν παρά να απολαύσουν το πιο χαρακτηριστικό δείγμα της ηπειρωτικής αρχιτεκτονικής των περασμένων αιώνων, δηλαδή τα τοξωτά γεφύρια. Οι πανέμορφες αυτές κατασκευές με καμάρες, που απαντώνται όχι μόνο στην Ήπειρο, αλλά σε όλα τα νότια Βαλκάνια, δεν αποτελούν μονάχα γεφύρια που συνδέουν περιοχές, καθώς ως ιστορικά μνημεία συνδέουν και το παρόν της περιοχής με το κοντινό ή μακρινό παρελθόν. Τα περίπου 60 πέτρινα γεφύρια με ένα, δύο ή τρία τόξα, αποτελούσαν κατασκευές-έργα τέχνης με βάση την παράδοση, η οποία περνούσε από πατέρα σε γιο, με αποτέλεσμα να έχουμε εντέλει μια πρακτική και ιδιαίτερα χρήσιμη μορφή λαϊκής τέχνης, η οποία αντέχει στον καιρό, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλοί μύθοι και ιστορίες του παρελθόντος στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια βασίζονταν σε γεφύρια, με πιο γνωστή τέτοια περίπτωση τον μύθο για το Γεφύρι της Άρτας.
Συμπέρασμα; Τα Ζαγοροχώρια αποτελούν μια κλασική ταξιδιωτική πρόταση, αφού η μοναδικότητα στον τρόπο που συνδυάζεται το φυσικό τοπίο με τις ανθρώπινες κατασκευές προσφέρει μια όμορφη εμπειρία, ανεξάρτητα από το είδος τουρισμού που προτιμά ο καθένας. Παράλληλα, το γεγονός ότι εκτείνονται σε γεωγραφικό χώρο περίπου 1.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων αλλά και η ποικιλία επιλογών δεν επιτρέπουν στους επισκέπτες να πλήξουν, αφού όσες φορές και να ταξιδέψουν στην περιοχή θα έχουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουν κάτι νέο και εξίσου ενδιαφέρον.
Πρόσβαση
Καθώς βρίσκονται σε απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων από τα Ιωάννινα, η πιο δημοφιλής πρόσβαση είναι μέσω της πρωτεύουσας της Ηπείρου. Εκεί μπορεί να φτάσει κάποιος με αυτοκίνητο ή ακόμη και με αεροπλάνο. Όμως η διαδρομή έως τα Ζαγοροχώρια θα είναι με αυτοκίνητο, αρχικά μέσω της Εθνικής Οδού Ιωαννίνων – Κόνιτσας και έπειτα, μετά τη σχετική πινακίδα, μέσω της διαδρομής που οδηγεί προς το Κεντρικό Ζαγόρι.
Το γνωρίζατε;
Από τα Ζαγοροχώρια κατάγονται γνωστοί καλλιτέχνες τους οποίους έχουμε θαυμάσει στο παρελθόν, όπως οι Μαρίκα Κοτοπούλη, Τζον Κασαβέτης, Αλέκος Σακελλάριος και Δημήτρης Μυράτ.
