Θέλουμε τα παιδιά μας να γίνουν πιο υπεύθυνα από εμάς, καλύτεροι οδηγοί, πιο ασφαλείς, με καλύτερη συμπεριφορά, σεβασμό στους συνανθρώπους και στο περιβάλλον. Γιατί τα παιδιά μας και όχι όλοι όσοι κυκλοφορούμε εκεί έξω; Τι είναι αυτό που μας κάνει να πιστεύουμε ότι εμείς «δεν έχουμε σωτηρία», αλλά για τα παιδιά μας υπάρχει ελπίδα;
Ισχύουν όλα τα παραπάνω και αποτελούν εύστοχες προσδοκίες όσο και διαπιστώσεις. Ωστόσο αυτή η συζήτηση είναι τόσο παλιά, που κάποια από τα παιδιά του 2000 είναι σήμερα ενήλικες και κυκλοφορούν ανάμεσά μας. Με τον «ίδιο» τρόπο που κυκλοφορούμε κι εμείς, ενταγμένοι πια στην απέναντι όχθη.
Αυτή που εύχεται «τα παιδιά μας να διαμορφώσουν ένα καλύτερο οδικό περιβάλλον». «Η Οδική Παιδεία πρέπει να μπει στα σχολεία, να μάθουν από μικρά, όχι σαν κι εμάς». Και τα τρένα συνεχίζουν να περνούν…
Όταν ανακαλύψουμε πώς λειτουργούν τα πράγματα στον εγκέφαλό μας είναι πολύ εύκολο να καταλάβουμε ποιος είναι ο μηχανισμός που πρέπει να αλλάξει για να αλλάξουν και τα πράγματα. Για να κάνουμε αυτά που πρέπει, ώστε τουλάχιστον η επόμενη γενιά να βαδίσει σε ένα πιο ασφαλές περιβάλλον.
Μπορούμε με σχετική ασφάλεια να υποθέσουμε ότι όλοι ανεξαιρέτως οι γονείς θα ήθελαν τα παιδιά τους να είναι ασφαλέστερα κατά τις μετακινήσεις τους. Θεωρούν ακόμη ότι κάνουν αυτά που πρέπει, αλλά τελικά το αποτέλεσμα και η ζωή άλλα δείχνουν…
Με αυτή την παραδοχή, ότι όλοι οι γονείς θέλουν να κάνουν τα παιδιά τους καλύτερα και πιο υπεύθυνα απ’ τη δική τους γενιά, ας δούμε τι είναι αυτό που χρειάζεται και ενίοτε αρκεί για να γίνουν τα πράγματα καλύτερα.
Το νερό φτιάχνει αυλάκι
Την πρώτη φορά που θα κυλίσει νερό σε μια πλαγιά, αυτό ακολουθεί μια διαδρομή κατηφορική, με τη βοήθεια της βαρύτητας και τελικό προορισμό τη θάλασσα. Καθώς κυλά το νερό, διαμορφώνει σιγά σιγά ένα αυλάκι, το οποίο ακολουθεί πιστά. Την κατεύθυνση δεν την ορίζει. Η κατωφέρεια και η βαρύτητα αποφασίζουν την πορεία που θα ακολουθήσει.
Το επόμενο νερό που θα πέσει, πού θα πάει πιστεύετε; Στο ήδη διαμορφωμένο αυλάκι! Το οποίο έτσι γίνεται όλο και πιο βαθύ και πλέον η μοναδική επιλογή πορείας κάθε «νέου νερού». Όταν γίνει κοίτη και όσο πιο βαθιά είναι η «χαρακιά» στη γη και στο χώμα τόσο πιο δύσκολο είναι να γίνει εκτροπή του ποταμού πλέον και αλλαγή στην πορεία του νερού.
Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο λειτουργεί και ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Όταν γεννιόμαστε ο εγκέφαλος ως γνωστικά στοιχεία περιλαμβάνει μόνο τις απαραίτητες λειτουργίες για την επιβίωση. Στην πορεία της ζωής και από τις πρώτες ακόμη ημέρες της, τα ερεθίσματα που δέχεται γίνονται «νερό που κυλά στην πλαγιά» και διαμορφώνουν πεποιθήσεις και συνήθειες. Στην αρχή έχουν να κάνουν μόνο με το φως, τους ήχους και τις μυρωδιές, όσο περνούν οι εβδομάδες και οι μήνες κάθε τι που γίνεται αντιληπτό με τις αισθήσεις αποτελεί «νέο νερό» που κυλά στην καθαρή και λεία μέχρι τότε «πλαγιά».
Αν ένα παιδί ανοίξει τα μάτια του και δει μέσα στην οικογένεια έναν σκύλο, αυτό το παιδί θα περάσει τη ζωή του θεωρώντας ότι ένας ή περισσότεροι σκύλοι είναι μέλη της οικογένειας. Και θα τα πηγαίνει μια χαρά με τα σκυλιά αλλά και τα ζώα γενικότερα σε όλη του τη ζωή.
Αν το ίδιο παιδί δει πρώτη φορά σκύλο στην ηλικία των τριών ετών και λάβει τις οδηγίες ότι τα ζώα αυτά είναι άγρια και έχουν αρρώστιες, θα του είναι πολύ δύσκολο να αποδεχθεί σκύλο ή άλλο ζώο σαν συντροφιά.
Η διαφορά στα παραπάνω είναι απλά και σχηματικά, ότι «το νερό πήρε άλλο δρόμο» στον εγκέφαλο του κάθε παιδιού στις δύο περιπτώσεις. Και στο κάθε παιδί, το επόμενο νερό που κύλισε πήγε στο ήδη σχηματισμένο αυλάκι.
Κάθε επόμενο σκυλί ή γατί, για το ένα θα είναι ένα φιλικό ζώο που θα μπορούσε να είναι μέλος της οικογένειας, ενώ το άλλο θα αισθάνεται αποστροφή. Και δεν θα καταλαβαίνει γιατί ο κολλητός του φίλος τα πάει τόσο καλά με τα ζώα ενώ το ίδιο το λούζει κρύος ιδρώτας μόλις τα βλέπει. Και αντίστροφα, γιατί ο φίλος του δεν θέλει τα σκυλιά και παίρνει δρόμο, ενώ είναι τόσο καλά και φιλικά. Ωστόσο και για τα δύο είναι απολύτως αναμενόμενο ότι θα συνέβαινε αυτό…
Ο κανόνας της πρώτης φοράς
Η διαδρομή που θα ακολουθήσει το νερό στην πρώτη φορά που θα κυλίσει στην πλαγιά είναι απόλυτα καθοριστική για τη συνέχεια και τη μορφή που θα έχει «ο ποταμός» που θα έχει σχηματιστεί ύστερα από μερικά χρόνια.
Όταν σχηματιστεί το πρώτο αυλάκι, έχει καθοριστεί και η πορεία που θα πάρουν τα πράγματα.
Αν ένα παιδί από την πρώτη φορά που θα μπει σε ένα αυτοκίνητο τοποθετηθεί στο παιδικό του κάθισμα και δεθεί, το πρώτο νερό έχει κυλίσει και το αυλάκι έχει σχηματιστεί. «Έτσι γίνονται τα πράγματα όταν μπαίνουμε σε αυτό το μεγάλο παιχνίδι» σκέφτεται κι ας μην το λέει. Και πλέον ξέρει τι το περιμένει την επόμενη φορά που θα μπει στο αυτοκίνητο: «Θα καθίσω σε αυτό το σημείο και αυτά τα λουριά θα κάνουν κλικ στην κοιλιά μου…». Το καθισματάκι γίνεται booster και μετά ζώνη. Και τώρα έχεις ένα αναπτυγμένο παιδί που έχει κυλίσει μπόλικο νερό στη σαφώς διαμορφωμένη κοίτη στον εγκέφαλό του. Είναι 12 χρονών και κάνεις το πείραμα να του προτείνεις να μη φορά πια ζώνη. Υποψιάζεστε τι θα του συμβεί; Θα το λούσει κρύος ιδρώτας, θα αισθάνεται άβολα, αμήχανα, άσχημα, δεν θα του αρέσει. Άρα θα επιλέγει να φορά ζώνη όχι (μόνο) για την ασφάλειά του, αλλά γιατί αυτό θέλει, έχει συνηθίσει και προτιμά.
Στην αντίθετη περίπτωση, ένα παιδί που μέχρι τα τέσσερα είναι στην αγκαλιά της μάνας, μέχρι τα οκτώ κυκλοφορεί ελεύθερο στα πίσω καθίσματα, η απόφαση να περιοριστεί πλέον στο παιδικό κάθισμα θα φέρει τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα: θα το λούσει κρύος ιδρώτας, θα αισθάνεται άβολα, αμήχανα, άσχημα, δεν θα του αρέσει.
Τι άλλαξε; Τα πρώτα ερεθίσματα!
Με τον ίδιο τρόπο, οι πρώτες φορές είναι απόλυτα καθοριστικές για τη μετέπειτα ζωή του για το…
– πώς θα περνά τον δρόμο,
– αν θα φορά κράνος (στο ποδήλατο ώστε να το θέλει και στη μοτοσυκλέτα),
– αν θα σέβεται τους άλλους, αντιγράφοντας τη συμπεριφορά του οδηγού στο αυτοκίνητο του οποίου είναι μέσα,
– αν θα οδηγεί με κινητό ή θα αποδέχεται ο οδηγός να μιλά στο κινητό,
– τι θα κάνει με το άδειο μπουκάλι που κρατά στα χέρια του.
Όσο νωρίτερα «δείξουμε» την πρώτη φορά και απαρέγκλιτα για τους πρώτους τρεις μήνες τόσο πιο σαφές θα είναι το αυλάκι, ώστε το επόμενο νερό να έχει μοναδική επιλογή να κυλίσει στην ίδια κοίτη. Αυτά θα είναι τα μοτίβα που θα καθορίζουν τον τρόπο ζωής τους.
«Μετά», για να αλλάξει πορεία η κοίτη, θέλει πολλή δουλειά.
Και θα ξαναρχίζουν τα ευχολόγια για την «επόμενη γενιά»…
