Υπάρχουν τα σπορ που γίνονται στον αέρα, εκείνα του νερού και, φυσικά, όλα όσα διεξάγονται στη στεριά. Υπάρχουν όμως και κάποια πιο ιδιαίτερα, που θέλουν μεν νερό αλλά σε στερεά μορφή. Ή σχεδόν στερεά.
Σε χώρες όπου η επιφάνεια της γης είναι κρυμμένη κάτω από παχιά στρώματα χιονιού και πάγου – και αυτό συμβαίνει τους περισσότερους μήνες του χρόνου –, η ανία και η ανάγκη για εκτόνωση ανέπτυξε την εφευρετικότητα των ανθρώπων, που έστησαν εκεί τις δικές τους «πίστες». Μετά ήρθε η εξέλιξη και, βαδίζοντας στα μονοπάτια της τεχνολογίας, εξελίχθηκε μια σειρά από σπορ για τις συγκεκριμένες συνθήκες.
Τα snowmobiles είναι οχήματα κατάλληλα σχεδιασμένα ή μετασκευασμένα ώστε να κινούνται στο χιόνι. Αυτό το λευκό πέπλο που μπορεί να μετατρέψει έναν δρόμο του Νότου σε κυκλοφοριακό χάος από τα αυτοκίνητα που σπινάρουν, σε άλλους τόπους αποτελεί ευλογία και πεδίο απέραντης απόλαυσης. Αν κάτι λείπει όταν έρθει το χιόνι, είναι η πρόσφυση. Ένα ελαστικό με λεία επιφάνεια δεν μπορεί να δημιουργήσει την απαραίτητη τριβή για τη μετακίνηση. Οπότε δημιουργείται κομφούζιο για όσους είναι αμύητοι ή απροετοίμαστοι. Η λύση στο θέμα δόθηκε νωρίς, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα κιόλας, το 1911, όταν ο 24χρονος τότε Harold J. Kalenze πατεντάρισε ένα σύστημα από ερπύστριες που μπορούσε να κινηθεί στο χιόνι, στο Brandon της Manitoba, στον Καναδά.
Χρειάστηκαν άλλα τέσσερα χρόνια για να βρει η πατέντα την εφαρμογή της σε όχημα, κάτι που επινόησε ο Ray H. Muscott από το Michigan. Έβαλε τις ερπύστριες στους κινητήριους τροχούς και πέδιλα στους εμπρός, φτιάχνοντας ένα όχημα που όχι μόνο προχωρούσε στο χιόνι αλλά έστριβε κιόλας. Η τοποθέτησή του λίγο αργότερα σε ένα Ford Model T διέδωσε πολύ γρήγορα το σύστημα, καθώς η μετατροπή του σε Model T Snowmobile ή Snowflyer, το έκανε πολύ δημοφιλές στον Καναδά. Ωστόσο επρόκειτο απλά για ένα αυτοκίνητο που μπορούσε να μετακινηθεί το χειμώνα. Σχετικά βαρύ και δυσκίνητο, έδειξε το δρόμο αλλά και τα προβλήματα που αναζητούσαν λύση, οπότε έδωσε ιδέες στους εφευρέτες.
Ο Carl Eliason φαίνεται ότι είδε πιο μακριά από όλους. Κάπου στη δεκαετία του 1920 ξεκίνησε το project του. Πήρε ένα δικύλινδρο κινητήρα μοτοσυκλέτας και τον τοποθέτησε σε ένα έλκηθρο. Έβαλε τις ερπύστριες στο πίσω μέρος και ένα τιμόνι που έστριβε τα πέδιλα στο εμπρός, οπότε και δημιούργησε κάπως έτσι το πρώτο «κανονικό» snowmobile. Έλυνε διάφορα προβλήματα που προέκυπταν και, τελικά, το 1927 πήρε την πατέντα και βάφτισε το όχημά του snowmobile – όπως λέγεται και σήμερα. Έφτιαξε τα πρώτα 40 κομμάτια πριν πουλήσει την πατέντα του στην FWD, μια εταιρεία στο Wisconsin, που είχε ήδη παραγγελία για 200 μονάδες από τη Φινλανδία. Άλλα 300 παρήγγειλε ο στρατός και, πλέον, τα πράγματα είχαν πάρει τη σειρά τους.
Από τότε κύλισε πολύ νερό στο αυλάκι και σήμερα η βιομηχανία και οι σχετικές δραστηριότητες στις αρκτικές χώρες, περνούν ακόμη κι αυτές του αυτοκινήτου ή της μοτοσυκλέτας – κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Για απλή μετακίνηση, ψώνια, βόλτα, χόμπι ή και ακραία αθλητική χρήση, τα snowmobiles αποτελούν σήμερα έναν αυτόνομο τομέα της αυτοκίνησης. Παλαιότερα, τα snowmobiles μπορούσαν να μεταφέρουν περισσότερα άτομα, ωστόσο η βιομηχανία και παράμετροι σχετικές με την ασφάλεια, οδήγησαν τα τελευταία 25 χρόνια την εξέλιξη στο σχεδιασμό snowmobiles για ένα ή δύο άτομα.
Οι ερπύστριες αρχικά ήταν φτιαγμένες από λάστιχο, όμως στην πορεία η γρήγορη φθορά έφερε την τεχνολογία του ανθρακονήματος προκειμένου να δώσει τις λύσεις. Όσο για την κίνηση, οι αποδοτικοί και ελαφρείς δίχρονοι κινητήρες προτιμήθηκαν μέχρι τις αρχές του 2000, οπότε και άρχισαν να προκρίνονται οι τετράχρονοι. Πιο «καθαροί» και με βελτιωμένη απόδοση, κινούσαν όλο και μεγαλύτερο από το φάσμα των snowmobiles και το πλήθος δραστηριοτήτων και εξειδικεύσεων που έχουν προκύψει. Πέρα από την αναψυχή, έχουμε τα αγωνιστικά είδη όπως το snowcross, trail riding, freestyle και παραλλαγές ή συνδυασμούς αυτών.
Από πλευράς απόδοσης, οι κινητήρες ανταγωνίζονται τα οχήματα της ξηράς. Τα πρώτα εκείνα snowmobiles δεν ξεπερνούσαν τους πέντε ίππους, όμως η αύξηση των κυβισμών και η διαρκής εξέλιξη έχει αλλάξει πολύ την εικόνα από τότε. Πλέον τα «μικρά» είναι εκείνα των 600 – 800 cc που αποδίδουν περί τους 115 ίππους, ενώ τα μεγάλα των 1.200 cc ξεπερνούν τους 150. Πιο εξελιγμένοι κινητήρες 1.000 κ.εκ. με απόδοση 180 ίππων έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί, ενώ έχουν εμφανιστεί και εφαρμογές με υπετροφοδότηση και turbo με εντυπωσιακή αύξηση της απόδοσης. Η φαντασία δεν σταματά ποτέ όμως και ένα από τα αρνητικά χαρακτηριστικά των snowmobiles είναι ο όγκος και, κατά συνέπεια, η μειωμένη ευελιξία τους σε πολύ σφικτές διαδρομές. Το μεγάλο βάρος τους δυσκολεύει τα πράγματα όταν κληθεί να κάνει άλμα, ενώ η προσγείωση, όσο κι αν γίνεται στο χιόνι, είναι αρκετά σκληρή. Οπότε χρειάστηκε να βρεθεί μια «λύση» σε όλα αυτά.
Τη λύση την έδωσαν οι κοινές μοτοσυκλέτες παραγωγής, που μπήκαν στα εργαστήρια ευρηματικών σιδεροφάγων και υπέστησαν τις κατάλληλες μετατροπές. Μοτοσυκλέτες enduro κυρίως και motocross, πανάλαφρες και ασύγκριτά πιο αποδοτικές, απέκτησαν όσα χρειάζονταν για να μετακινηθούν στο χιόνι. Οι τροχοί αφαιρέθηκαν και τη θέση τους πήραν τα κατάλληλα ανταλλακτικά. Μια ερπύστρια πιο κοντή και πιο στενή από εκείνες που φορούν τα snowmobiles τοποθετήθηκε στον πίσω τροχό και η μετάδοση της κίνησης γίνεται εύκολα με αλυσίδα ή, σε κάποιες περιπτώσεις, γίνεται μετατροπή ώστε να γίνεται με ιμάντα.
Στο εμπρός μέρος τα πράγματα είναι πιο εύκολα, καθώς τη θέση τροχού παίρνει ένα μονό πέδιλο, με κατάλληλο ύψος και σχήμα, ώστε να προσφέρει κατευθυντικότητα στο νέο αυτό όχημα. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό καθώς πια η σχέση των snowbikes με τα snowmobiles αντιστοιχεί σε αυτή μοτοσυκλέτας και αυτοκινήτου. Τα snowbikes κατατάσσονται στα οχήματα «μονού ίχνους», άρα ασταθή όταν είναι σταματημένα, πολύ ευέλικτα όμως όταν κινούνται. Και ακόμη πιο διασκεδαστικά όταν πετάνε. Για να στρίψουν χρειάζεται να γείρουν, λειτουργώντας σαν τις μοτοσυκλέτες αλλά και κάθε άλλο όχημα μονού ίχνους. Μόνο που εδώ η κλίση που μπορεί να δοθεί αποτελεί το άπιαστο όνειρο κάθε μοτοσυκλετιστή της ξηράς. Το τιμόνι μπορεί να φτάσει να βυθίζεται στο χιόνι και, με το γκάζι τέρμα ανοικτό, το snowbike διαγράφει τη δική του, φρέσκια ροδιά στο αφράτο χιόνι.
Στην Ελλάδα η σκηνή των snowmobiles είναι μικρή και μικρής διάρκειας. Η μεγαλύτερη δραστηριότητα παρατηρείται στο χιονοδρομικό των Καλαβρύτων, ωστόσο και η Βόρειος Ελλάδα έχει τις δικές της εστίες, στις οποίες μπορεί να γνωρίσει κανείς τη μοναδική αίσθηση της επιτάχυνσης στις λευκές πίστες και της χαράς «οι άλλοι να τρώνε το… χιόνι σας».
